Od zarania dziejów człowiek zagrożony agresją przyrody i obcych kultur chronił wszelkimi sposobami swoje życie i posiadane dobra materialne. Inteligencja i zręczne dłonie pozwalały mu robić broń do walki ze zwierzętami i innymi ludźmi, a także uzbrojenie ochronne izolujące ciało od broni przeciwnika. Potrzeba ochrony zbiorowej stworzyła umiejętność wykorzystywania naturalnych przeszkód i osłon, odgradzających ludzi i ich siedliska od agresora. Potem z pomocą narzędzi i pospolitego budulca nauczono się wzmacniać naturalne walory obronne terenu, albo wznosić sztuczne obiekty o podobnych właściwościach. Znaczenie tej specyficznej gałęzi budownictwa od razu było wielkie, ponieważ dawała sposobność osłony skupisk ludzi, a nawet całych kultur, przed nagłym atakiem wroga. W połączeniu z aktywnym użyciem siły zbrojnej, fortyfikacje pozwalały powstrzymać przeciwnika z zadaniem mu jednocześnie strat, przy najmniejszym uszczerbku w zdrowiu i mieniu obrońcy.

Z uwagi na rangę problemu, na fortyfikacje nigdy nie szczędzono pieniędzy i wysiłku fizycznego. Często efektem wieloletniej pracy powstawały budowle dzisiaj zaliczane do monumentalnych, bo wielkimi rozmiarami i wyszukaną formą podkreślały potęgę wznoszących je społeczności. Niegdyś w okresie pokoju fortyfikacje projektowali i budowali głównie cywile, a w czasie wojny czynili to głównie wojskowi. W okresie nowożytnym, m.in. pod wpływem skutków rozwoju broni palnej, od XVI wieku projektowanie fortyfikacji stałych w czasie pokoju i fortyfikacji polowych w czasie wojny, a także nadzór nad ich budową rękoma cywila, stały się domeną inżynierów wojskowych. Następnie od końca XIX wieku w czasie działań wojennych projektantem budowli obronnych i ich wykonawcą mógł być nawet każdy żołnierz.

Fortyfikacje, tak jak cała technika wojskowa, jeśli nie fizycznie to starzeją się moralnie i w pewnym momencie stają się nieprzydatne. Znaczne rozmiary założeń obronnych, mnogość składających się na nie budowli, używanie trwałych materiałów oraz masowe stosowanie w wojnach, powodują, że nie sposób je potem rozebrać bez śladu lub szybko wszystkie zlikwidować. Z tych powodów nierzadko są one jedynymi materialnymi śladami wojennej przeszłości ziemskich kultur, które są widoczne w terenie i dostępne dla każdego. Teraz stanowią świadectwa naszej historii i rozwoju inżynierii wojskowej, a przede wszystkim są miejscami gdzie zatrzymał się czas. Stąd w cywilizowanych krajach chroni się je jako zabytki budownictwa obronnego i ostatni świadkowie burzliwej przeszłości.